Konuk Yazar Fransız şair/ yazar Alfred de Musset, 1810 yılında Paris’te dünyaya geldi. Babası Victor de Musset de oğlu gibi yazardı. Mutlu bir çocukluk geçiren yazar, hukuk ve tıp öğrenimini yarıda bırakarak ressam olmak için Louvre Müzesi’nde çalıştığı dönemde müziğe de ilgi duydu. Yirmi iki yaşında babasını kaybetti. Babası onun kendisi gibi yaşama artı değerler katarak yaşamasını istiyordu. Oğlunun, tutkulu/ duyarlı/ sinirli bir ruh hali içinde hayatını cinselliğin peşinden koşarak yoksulluk içinde geçirmesini istemiyordu. Babasının öngörüsü gerçekleşmiş, yazar hayatını yoksulluk içinde geçirmiştir. 1852 yılında Fransız Akademisi üyeliğine seçilmesi bile kaybettiği itibarını ona geri kazandırmamış, hasta ruhunu iyileştirmemiştir. Yazar/ şair Musset, genç yaşta hayatını kaybetmesine rağmen, birçok ölümsüz yapıtın altına imza atarak, babasının onurunu taşıyan soyadını ölümsüzleştirmiştir.
Fransız Aydınlanma döneminde yetişmiş olmasının, ruhsal ve düşünsel gelişiminin gelişiminde hatırı sayılır katkısı olmuştur. O devirde birçok filozof ve şair düşün dünyasının kapısını sonuna kadar insanlığa açmış; birçok tabuyu yıkmıştır. Voltaire, Jean Jacques Rousseau… gibi filozofları aklın ve bilginin yegâne gerçek olduğunu savundukları için eleştirmiştir yazar. Filozofların yaşamı ıskalayarak insanların elinden yaşam haklarını aldıklarına inanmıştır. Ona göre bir insanın hayat hikâyesini yazması için öncelikle yaşamış olması gerekir.
Aşka/ sevgiye/ tutkuya/ güneşe / aya/ börtüye böceğe… ruhunda yer vermeyen bir insanın yaşayan yaşamı olmayacağına inanıyordu. Tanrı insanlara sevmeyi/ sevilmeyi/ âşık olmayı ve doğanın üretkenliğini armağan olarak sunmuştu. İnsanlık bu hazineden layıkıyla faydalanmalıydı. Salt bilgiye dayalı bir hayat hiç yaşanmamış bir hayattı. İnsan nefes alan bir kemik değil; yaşayan bir ruhtu. Yağmurda ıslanmanın güzelliğini/ ayrılığın sancısını/ kıskançlığın öldürücü gücünü/ pişmanlığın insafsızlığını tatmadan bir insan yaşadım diyebilir miydi? Deneyimin tek bir tanımı vardı: korkuya ve yenilgiye rağmen yaşamak. Onun yaşam bilgesi Montaigne’ydi. O hüznü değil; huzuru ve yaşam sevincini insanlığa armağan edenleri yaşam bilgesi payesine layık görmüştü. Hayat pencereden seyrederek geçmeyecek kadar değerliydi.
Onun tek romanı “Bir Zamane Çocuğunun İtirafları”nı okurken ruh ve yaşam derinliğinden çok etkilendim. Acının ve ıstırabın insan ruhuna kattığı yaşam bilgeliğini kanıksadığı için “İsa’yı Tanrı kılan acıdır” saptamasını yapmıştı. Onun ruhunda tüm on dokuzuncu yüzyıl Fransa’sında yaşayan acılar ve ıstıraplar soluk almıştı; sadece George Sand’a olan tutkulu aşkı değil. Yapıtında içinde yaşadığı çağın tarihsel/ sosyo ve kültürel tüm gelişmelerini okuyucusuyla paylaşırken cimri davranmadı. Parıltılı düşünce devriminde köprüaltında yitip giden hayatların dramına seyirci kalmadı ruhu.
“Bir Zamane Çocuğunun İtirafları” otobiyografik bir roman olmanın yanı sıra o dönemin Fransa’sında hüküm süren sosyal gerçeklik ile din olgusunun insan hayatları üzerindeki kıyımları da gözler önüne seren bir yapıttır. Romanın başkahramanı Octave, aşka tutkun bir gençtir. Aşka/ kadınlara ve dostluğa bakışı ölümcül derecede tutkuyla sevdiği sevgilisinin gözlerinin önünde onu en yakın dostuyla aldatmasına şahit olmasıyla değişir. O artık kendisine benzeyen bir başka insana dönüşmüştür; çünkü evrende hiçbir kadın sevilmeye ve güvenilmeye layık değildir. Rakibiyle düelloya girmiş, yaralı bir şekilde ölümden dönmüştür. Ölümden dönmüştür bedeni ama ruhunu şüphe/ kıskançlık ve kin öldürmüştür.
Ayrılık sürecinde çok zor sınavlardan geçmiştir. Sabah sevgilisini bir daha görmeyeceğine dair kendisine söz vermiş; akşamsa sevgilisinin penceresinin önünde sabahlamıştır. Yüreğindeki kanayan yarayı sarmak için alkol ve sonra da dostu Desgenais’in tavsiyelerine uyarak batakhanelerde hayatını geçirmiştir. Asıl amacı kendisini aşağılayan kadınlardan intikamını almaktır. Ezilen/ onuru ve namusunu satan gördüğü her kadın onun erkekliğinden tiksinmesine sebep olmuştur. Vicdanı gördüğü her insanlık dramı karşısında azap içinde inlemiştir. Aldatma olayında ruhen bu denli çökmesi, sevgilisinin ve dostunun kendisine dürüst davranmamasından kaynaklanmıştır. O karşısındaki her insanı kendisi gibi dürüst ve içten bir insan olarak algılamıştır. Bu olayda hem dostluğu hem de aşkı kaybetmiştir ki bu kayıplar hayatından çıkarıldığında Octave gerçeği de ortadan kalkmıştır. Ruhundaki saflık/ dürüstlük ve dostluk lekelenmiştir. Ona göre bireyin sevgiden ve dostluktan soyutlanmış yaşamı yaşanmaya değil, lanetlenmeye layık bir yaşamdır. Bu yüzden realist bakış açısına sahip olan en yakın dostu avukat Desgenais, basit bir mesele olarak algıladığı aldatılma olayında Octave’nin ruhunun bu denli derinden yaralanmasını; bu denli ıstırap ve acı çekmesini anlamamıştır. Avukat Desgenais’in aşka ve dostluğa bakışıyla dönemin popüler duygudan yoksun realist bakış açısını kendi romantikliğiyle karşılaştırmıştır. Desgenais realistliği ve sağlam sinirleriyle övünen, aslında kalpsiz/ ruhsuz/ sevgisiz ve yalnız olduğunu göremeyen bir sefildir. Desgenais, hayatı boyunca kimseyi gerçekten sevmemiş, kimseyi kaybetmemiş, hiçbir metresinin arkasından bir damla gözyaşı dökmemiştir. Erkeklerin kadınları birer yosma yaptıkları gerçeğine vakıf olan Desgenais, kendi bakış açısıyla hayatlarını kaydırdığı insanların ruhlarındaki üstü açık mezarlıkları da görmemiştir hiçbir zaman. O kadın ölülerinin üstüne basa basa yürümeyi hayattan zevk almak sanmıştır.
Desganais’in Octave’ye verdiği öğütlerinden bazıları şunlardır: “Gerçek hayatta bunlara benzer ezeli-edebi ve mutlak aşklar aramaya çalışmak, meydanlarda Venüs kadar güzel kadınlar aramakla ya da kuşlardan bir Beethoven senfonisi dinlemek istemekle aynı şeydir. (s.63) “Ama şarapla sarhoşluğu birbirine karıştırmayın; kutsal içki içtiğiniz için kutsal kadehe inanmayın; bu kadehi boş ve kırık bulduğunuz akşam şaşırmayın; bir kadındır bu, çömlekçi tarafından topraktan yapılmış kırılgan vazodur bu.” (s. 66)
Onu inciten en hakiki yaşam gerçeği ise küçük burjuva hayatlarına özenen kızların, bedenlerini bir şapkaya satmalarıdır. Hülyalarını, hayallerini süsleyen maskeli balolarda insanlık yamyamlarının kollarına girerek kendilerini harcadıklarını görememeleri onun hassas ruhunu derinden sarsmıştır. Bu yüzden çocuk yaştaki deneyimsiz kızların erkeklerin tuzağına daha kolay düştüklerini fark etmiştir. Erkeklerin sahip oldukları özgürlüklerinden dolayı kadınlara kıyasla daha çok hayat deneyimi edindiklerini düşünmüştür genç yaşına rağmen. Romanı okurken bu saptamasında ne kadar haklı olduğunu düşündüm.
Yapıtında yazar kendisi gibi yazar olan George Sand ile yaşadığı fırtınalı aşkı anlatmıştır. Sand ile Musset kişilik ve bakış açısı bakımından birbirlerinden farklı iki insandır aslında. Musset iflah olmaz bir romantik, Sand ise sosyalizmin öncülüğünü yapan bir yazardır. Musset’ten yedi yaş büyük olan sevgilisi Sand’ın ona annelik ve kız kardeşlik yaptığını kahramanı Brigitte ile aralarında geçen konuşmalarından algılıyoruz. Romanın başkahramanı Octave yazarın kendisidir, Brigitte Pierson George Sand, Smit İtalya’da Sand’ın kendisini aldattığı doktor Pagello ve Desgais ise onun yakın dostu Alfred Tatte’dir gerçek yaşamında.
Onu bizim için özel yapan yaralarını paylaşmasındaki içtenliğidir. Okuyucu olarak bizde onunla aynı süreçlerde geçtiğimizi bu duygu geçişlerinin insanın en hakiki gerçeği olduğunu bu yüzden kendimizi zayıf bir insan olarak algılamamız gerektiğini bize anımsatmıştır. Romantik olmanın realist gerçekleri görmeyi engellemediğini romanında kanıtlamıştır zaten. Sözde aydın şair ve yazarların, kadınların şair ve yazar olmasına karşı takındıkları erkek egemen tavra karşı o yazınsal üretimin cinsiyetinin olmadığını savunmuş, George Sand, o dönemde tüm cesaretine rağmen edebiyat toplantılarına erkek kıyafeti giyerek katılıyordu.
Musset, yalansız / samimi/ sevgi tutkunudur ruhu hasta olsa da. Onun ruhunda yarası kanayan her aşığın ve dostun yeri vardır. Okuyucu rahatlıkla başını onun dürüst omuzuna yaslayarak ağlayabilir aklına ihanet gelmeden. O ruhunu ağlayarak temizlemiş, ıstırap çekerek yaşama tutunmuştur. Bana kalırsa o yazarlık yapmadı; o ruhunu ve umutsuzluğunu insanlıkla paylaştı egosunu yenerek. O; ruhuna yabancılaşmış insanın aslında insanlığına da yabancılaştığını vasiyet etti okuyucularına. Musset, fazla tutkunun ve fazla sevmenin insan ruhu üzerindeki tahribatını bizimle paylaşmıştır. Onun dehası, duygu ve akıl sarmalından geçerken her ikisinden de ödün vermemesidir.
Yaşamın dönekliğini ve yalnızlığını kavramayan hiçbir şair ve yazar ürettikleriyle insanlığa artı bir değer katmamıştır. İnsan özü itibariyle yalnız ve güçsüz bir varlıktır. Güçsüz insanlar zavallılıklarını gizlemek için sıfatlarına ve mal varlıklarına sığınmıştır. O hiçbir sıfatın ve gücün arkasına sığınmayacak kadar yüreklidir. Musset, hiçbir koşulda okuruyla arasına aracı koymamıştır ve okuruna ben “bir alkolik, cinsellik batağına düşmüş aşağılık bir mahluk olduğunu söylemekle birlikte sevgilisi Brigitte’nin hayatını nasıl zindana çevirdiğini de günlük tutar gibi günbegün aktarmıştır.
Brigitte ile babasının ölümü üzere gittiği vadide bir tesadüfen yolda karşılaşmıştır. Yaşlı teyzesi ile birlikte yaşayan Brigitte, vadide yoksul köylülere hemşirelik yapan, güzel, dul bir kadındır. Vadideki halk tarafından iffeti nedeniyle “Gül Brigitte” olarak ödüllendirilmiştir. Octave önce onun saflığı / temizliği/ cesareti/ iyiliği ve güzelliğinden etkilenmiştir. Onunla dostluk kurmuştur; çünkü hayatında ilk kez bir kadının kişiliği karşısında kendi anlamsız hayatından utanmıştır.
Aşka dönüşen bu ilişkide en ağır yarayı Brigitte almıştır. Halk onu aşağılamakta ve ona sırtını çevirmekte gecikmemiştir. Altı aylık aşk öyküsünde Octave sevgilisine hayatı zindan etmiştir. Sevgilisine acı çektirmek için her gece yattığı kadınlar gibi giyinmesini, onlar gibi gülmesini, onlar gibi konuşmasını istemesi yetmiyormuş gibi sevgilisinin komşusuna da kur yapmakta beis görmemiştir. Yaptığı her hatadan sonra sevgilisinin ayaklarına kapanarak af dilemiş, daha sonra da sevgilisini aynı yerden bıçaklamaya devam etmiştir. Brigitte’nin de Octave’nin ilk sevgilisiyle yaşadığı gibi acı bir deneyimi vardır. İlk aşkı onu evleneceklerine ikna ederek ona sahip olmuş, ertesi günde sırra kadem basmıştır. Ama o iyiliği erdemli yaşamayı kendisine ilke edinmiştir. Hayatını Ovtave’nin ruhunu iyileştirmeye adamıştır. Hayatının sevgilisinin mutluluğu karşılığında hiçbir anlamı yoktur. İki âşık Paris’e gelirler. Amaçları Avrupa ülkelerine seyahat etmektir. Paris’te hayatlarına Brigitte’nin yakın arkadaşı, özünde ise ilk aşkı Smit girmiştir. Smit, aslında onu terk etmemiştir onunla evleneceği sırada annesi kendisi evlenirse yetim kız kardeşinin çeyizini kim hazırlayacak diye sorunca o da aşkından ve kendi hayatından vazgeçerek kız kardeşine çeyiz düzmek için işe girmiştir. İki erkek ve kendi değer yargıları arasında sıkışan Brigitte, ailesinin de yüz karası olduğunu öğrenmiştir. Octave yine aynı kişidir ve uğrunda ölecek kadar sevdiği kadına hayatı zindan etmiştir şüphe ve kıskançlıklarıyla. Sevgilisinin göğsüne saplamak için eline aldığı bıçak Brigitte’nin boynundaki İsa’nın haçını görünce yere düşmüştür. İsa da onca acıyı insanlara hayat bağışlamak için çekmiştir. Ateist Octave işte o an dünya değiştirmiş ve öldürmeyi değil, bir hayat bağışlamayı tercih etmiştir. Sevgilisini, acısını Tanrı’nın saracağını düşünerek ilk aşkı Smit’e bırakmıştır. Hayatında ilk kez erkek değil, insan olmayı başararak gözleri yaşlı Paris’ten ayrılmıştır.
Onun için en kutsal aşk saflıktır. Kimse onun kadar saflık/ dürüstlük/ sevgi ve aşk için bedel ödememiştir. Ödediği bedeller sadece son nefesini verdiğinde bir son bulacaktı: Musset de yaşam serüvenini genç yaşta tamamlayarak, en önemlisi olmak istediği bir kişi olmayı başardıktan sonra aramızdan ayrıldı. “Bir Zamane Çocuğunun İtirafları” her okurunun bir çırpıda derinliğini algılayacağı bir yapıt değildir. Yapıtı anlamak isteyen her okuyucunun hayatını yazmak için onun gibi yaşaması ve yaşadıkları uğruna ıstırap çekmesi gerekiyor.
“ Bir Zamane Çocuğunun İtirafları” Alfred de Musset. Türkçesi: Kenan Sarıalioğlu. Islık Yayınları. S. 374
*alıntıladığım şiir yazarın kendisine aittir.*
Bedriye KORKANKORKMAZ
(MayaDergi On İki)
